1. Bệnh zona thần kinh là gì?
Bệnh zona thần kinh còn gọi là bệnh zona, tên tiếng Anh là shingles, trong dân gian còn được gọi với tên gọi là “giời leo”. Bệnh zona là bệnh nhiễm trùng da do virus thần kinh Varicella zoster (VZV) - virus gây bệnh thủy đậu, thuộc họ virus herpes gây nên. Sau khi người bệnh bị bệnh thuỷ đậu đã khỏi thì vẫn còn một số virus Varicella tồn tại ở trạng thái tiềm tàng nhưng không gây bệnh. Các virus này cư trú ở các hạch thần kinh trong nhiều tháng, nhiều năm. Khi gặp các điều kiện thuận lợi như: suy giảm miễn dịch, các sang chấn tinh thần hoặc suy nhược cơ thể... loại virus này sẽ tái hoạt. Chúng nhân lên và phát triển lan truyền ra các đầu dây thần kinh cảm giác làm tổn thương niêm mạc, da từ đó gây nên bệnh zona. Đó chính là lý do mà zona là một bệnh ngoài da nhưng lại có tổn thương gốc ở dây thần kinh.
2. Các thể bệnh zona phổ biến
Bệnh zona thần kinh xuất hiện ở các đối tượng khác nhau cũng có biểu hiện và mức độ nặng khác nhau, vì thế phương pháp điều trị có thể thay đổi. Thông thường, các vị trí phổ biến của bệnh zona thần kinh là:
| Vị trí bệnh zona thần kinh xuất hiện | Biểu hiện |
| Ở mặt |
Các bọng nước đỏ hoặc vảy xuất hiện trên vùng da ở trán, quanh môi hoặc hai bên má. Mặt là bộ phận quan trọng và nhạy cảm trên cơ thể nên rất dễ tổn thương, các bọng nước phát ban cần chăm sóc kỹ để tránh gây ra sẹo mất thẩm mỹ. Người bệnh đặc biệt cần chú ý zona thần kinh ở mặt dễ đi kèm biến chứng liệt mặt (liệt dây thần kinh số VII ngoại biên). Biến chứng này có thể phục hồi hoàn toàn hoặc không thể phục hồi.
|
| Ở mắt | Tỉ lệ người mắc zona thần kinh ở mắt khá cao, 3 - 20% trường hợp sang thương zona thần kinh nằm ở vùng dây thần kinh sinh ba, chủ yếu ở nhánh mắt, gọi là zona mắt. Người bệnh sẽ cảm thấy đau mắt, sưng, ngứa và xuất hiện các bọng nước phồng rộp. Các bọng nước zona sẽ vỡ ra, đóng mày và cuối cùng để lại sẹo mất thẩm mỹ có thể kèm thay đổi sắc tố da. Tình trạng này chuyển biến nặng có thể gây viêm giác mạc, viêm kết mạc, thậm chí mù lòa. |
| Ở tai |
Khi virus Varicella Zoster tấn công vào hạch gối và di chuyển theo đường của dây thần kinh sọ số VII và số VIII, đây là 2 dây thần kinh mặt và dây thần kinh thính giác. Các bọng nước phồng rộp xuất hiện trên vành tai và trong ống tai ngoài gây đau tai, loét trong tai, nổi hạch ở trước và sau tai, giảm thính lực, liệt mặt tạm thời hoặc vĩnh viễn, xuất huyết… Tuy nhiên, zona thần kinh ở tai rất hiếm gặp, chỉ chiếm 0,01% tổng số người bệnh đến thăm khám tai - mũi - họng mỗi năm. |
| Ở miệng |
Thường xuất hiện trên môi hoặc trong miệng với các vết lở loét gây đau, khó chịu khiến người bệnh gặp khó khăn khi ăn uống và nói chuyện. Các triệu chứng của bệnh dễ nhầm lẫn với nhiệt miệng, tuy nhiên zona thần kinh ở miệng kéo dài lâu hơn và đau hơn.
|
| Ở các vùng khác | Ngoài các vùng trên, virus Varicella Zoster có thể gây ra trên nhiều vùng khác như cổ, vai, gáy, lưng, thân và các ngón tay. Các vị trí này, ít để lại biến chứng hơn zona thần kinh trên mặt. |
3. Dấu hiệu và triệu chứng của người bị bệnh zona thần kinh.
Khi bị nhiễm virus Zona, người bệnh sốt từ 38-39 độ C, đau mình mẩy, đau nhức đầu, người mệt mỏi, nước tiểu vàng,...
- Da người bệnh nổi ban đỏ đau rát, dần dần hình thành các đám mụn nước nhỏ, bọng nước tập trung thành từng chùm, dọc theo đường phân bố của dây thần kinh ngoại biên.
- Lúc đầu mụn nước căng, dịch trong, sau màu chuyển đục, hóa mủ, sau vài ngày các mụn nước này vỡ đi, hình thành các vảy rồi bong dần để lại nhiều vết sẹo lấm tấm trắng trên da giống như bị hắc lào.
- Người bệnh xuất hiện cảm giác ngứa, đau rát bỏng, âm ỉ, đau như kim châm, giật giật từng cơn ở vùng da nhiễm bệnh.
- Nếu zona xuất hiện ở khu vực quanh tai, người bệnh có thể phàn nàn bị nghe kém bên tai cùng với tai bị bệnh. Trong tai xuất hiện tiếng ù như tiếng ve kêu, dế kêu
- Ngoài những triệu chứng trên người bệnh còn cảm thấy nhức đầu,chóng mặt, khó chịu, đi loạng choạng, sợ ánh sáng, rối loạn bài tiết mồ hôi.
4. Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh Zona thần kinh
Biến chứng phổ biến nhất của bệnh Zona là tình trạng đau dây thần kinh kéo dài sau khi mụn nước đã khỏi. Tình trạng này được gọi là đau dây thần kinh sau Zona và xảy ra do các tổn thương thần kinh làm rối loạn sự dẫn truyền cảm giác đau ở vùng cơ thể bị Zona. Đau dây thần kinh sau Zona có thể rất nghiêm trọng và gây cản trở cuộc sống lẫn sinh hoạt hàng ngày.
Bệnh Zona ở mặt có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng liên quan đến mắt, bao gồm cả mù lòa.
Các biến chứng khác hiếm gặp hơn như:
- Viêm phổi;
- Vấn đề về thính giác;
- Viêm não hoặc thậm chí tử vong.
5. Bệnh zona có lây hay không?
Bệnh zona là bệnh truyền nhiễm có thể lây truyền từ người này sang người khác. Nếu tiếp xúc trực tiếp với mụn nước trên cơ thể người bệnh sẽ có khả năng bị lây nhiễm cao.
-
Đối với người chưa tiêm vacxin thủy đậu và chưa bị bệnh thủy đậu thì sẽ có nguy cơ phát bệnh này trước, sau khi lành bệnh thì có thể bị zona.
-
Những người đã tiêm phòng ngừa zona thì vẫn có thể bị mắc bệnh khi hệ miễn dịch bị suy giảm.
-
Ở trường hợp người đã bị mắc bệnh thủy đậu thì sẽ không bị nhiễm bệnh zona thần kinh từ người khác
6. Cách điều trị Zona thần kinh
Virus varicella zoster gây bệnh zona có thể tồn tại âm thầm trong thần kinh của bạn hàng chục năm sau khi gây ra thủy đậu và đột nhiên hoạt động trở lại vào một ngày nào đó. Triệu chứng chính của bệnh zona là xuất hiện phát ban ở một bên cơ thể hoặc khuôn mặt, và gây đau đớn cho bệnh nhân. Nếu nghi ngờ bản thân đang gặp phải tình trạng này, bạn cần đến gặp bác sĩ ngay để được chẩn đoán chính xác bệnh zona thần kinh và cách chữa trị.
Thực tế không có biện pháp chữa hoàn toàn bệnh zona, nhưng bác sĩ có thể chỉ định cho bệnh nhân dùng thuốc để kiểm soát nhiễm trùng, rút ngắn thời gian lành bệnh, kháng viêm và giảm đau. Chẳng hạn như:
6.1. Thuốc kháng vi-rút
Những loại thuốc này có tác dụng làm chậm tiến trình phát ban của bệnh zona, đặc biệt nếu bạn sử dụng trong vòng 72 giờ đầu tiên sau khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng. Bên cạnh đó, thuốc cũng có thể làm giảm nguy cơ gặp biến chứng của bệnh nhân. Các thuốc kháng virus thường được kê toa cụ thể là:
- Acyclovir (Zovirax);
- Famciclovir (Famvir);
- Valacyclovir (Valtrex).
Nếu bạn được chỉ định dùng một trong những loại trên, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ về các tác dụng phụ có thể gặp phải để tiện theo dõi trong quá trình sử dụng.
6.2. Thuốc giảm đau
Bệnh zona thần kinh sẽ gây viêm và đau, do đó bác sĩ có thể cho phép bệnh nhân dùng các loại thuốc không kê đơn để giảm bớt sự khó chịu và làm dịu nhẹ các triệu chứng đau do zona. Các loại thuốc giảm đau bao gồm:
- Acetaminophen;
- Ibuprofen;
- Naproxen.
Những loại thuốc trên cũng có thể giúp bạn ngăn chặn chứng đau dây thần kinh sau zona. Tình trạng này khiến một số người bệnh tiếp tục gặp những cơn đau rát sau khi phát ban và mụn nước do zona đã biến mất.
6.3. Các loại thuốc khác
Nếu bạn bị đau dữ dội sau khi đã hết phát ban hoặc nhiễm trùng trong đợt bùng phát bệnh zona, bác sĩ có thể kê đơn những loại thuốc sau:
- Kem capsaicin
Đây là một loại thuốc giảm đau tại chỗ dùng ngoài. Khi sử dụng cần chú ý cẩn thận, không để thuốc dính vào mắt.
- Thuốc chống co giật / động kinh
Chẳng hạn, Gabapentin cũng được dùng để giảm đau thần kinh sau bệnh zona ở người lớn.
- Thuốc gây tê
Bạn có thể dùng thuốc gây tê như Lidoderm hoặc Xylocaine để giảm đau. Loại thuốc này thường có nhiều dạng khác nhau, bao gồm kem bôi, dung dịch lỏng, miếng dán, dạng bột và xịt, ...
- Thuốc kháng sinh
Nếu vi khuẩn xâm nhập vào da và những nốt phát ban thì bệnh nhân có thể cần kháng sinh. Nhưng nếu bệnh không xuất hiện vi khuẩn kèm theo, thì kháng sinh cũng sẽ không giúp ích.
- Thuốc chống trầm cảm 3 vòng
Mặc dù có tác dụng chủ yếu là điều trị bệnh trầm cảm, một số loại thuốc thuộc nhóm này cũng có khả năng giúp giảm đau sau khi da bạn đã lành. Bao gồm amitriptyline, desipramine (Norpramin) và nortriptyline (Aventyl, Pam Bachelor). Nếu kê đơn thuốc chống trầm cảm 3 vòng, bác sĩ sẽ cho bạn biết về những rủi ro và lợi ích đi kèm.
Ngoài ra, cũng có trường hợp được bác sĩ chỉ định các loại thuốc có chứa chất gây mê và nghiện (như narcotics), hoặc mũi tiêm corticosteroid.
7. Cách phòng ngừa Zona thần kinh
Để phòng ngừa bệnh zona thần kinh (còn gọi là giời leo), bạn có thể thực hiện các biện pháp sau: tiêm vắc-xin, duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh, và tránh tiếp xúc với người bị zona khi họ còn mụn nước.
Các biện pháp cụ thể:
-
Tiêm vắc-xin:
Đây là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh zona và giảm nguy cơ biến chứng. Có hai loại vắc-xin phổ biến là Zostavax (đơn liều) và Shingrix (hai liều). Shingrix được khuyến cáo cho người từ 50 tuổi trở lên và người từ 18 tuổi có hệ miễn dịch yếu.
-
Duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh:
- Chế độ dinh dưỡng: Ăn uống đầy đủ, cân bằng, bổ sung vitamin C, E, kẽm và các chất chống oxy hóa.
- Tập thể dục: Vận động thường xuyên giúp tăng cường sức đề kháng.
- Ngủ đủ giấc: Giúp cơ thể phục hồi và sản sinh kháng thể.
- Giữ tinh thần thoải mái: Tránh căng thẳng quá mức có thể làm suy yếu hệ miễn dịch.
-
Tránh tiếp xúc:
-
Hạn chế tiếp xúc gần với người đang bị zona, đặc biệt là khi họ còn mụn nước.
-
Chăm sóc vết thương:
Nếu bị zona, cần giữ vết thương sạch sẽ, tránh gãi, và sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
-
Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ:
Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh zona, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Lưu ý:
- Người đã từng mắc bệnh thủy đậu có nguy cơ cao bị zona, vì vậy tiêm vắc-xin thủy đậu cũng là một biện pháp phòng ngừa gián tiếp, theo Vinmec.
- Người bị zona nên hạn chế thực phẩm giàu chất béo, đồ uống có cồn và các thực phẩm chế biến sẵn, vì chúng có thể làm tình trạng viêm nhiễm trở nên trầm trọng hơn.
=================================================================
Phòng khám Bác sĩ Trịnh - Trao bạn sự chăm sóc tận tâm nhất
Thời gian làm việc : Tất cả các ngày trong tuần, từ 06H30 đến 20H00
Hotline : 0866.620.892 - 0935.716.563
